Wonen op archeologisch monument

Leersum - In het bijzijn van gemeentelijk archeoloog mevrouw Annemarie Luksen-IJtsma en wethouder Tim Verhoef vond afgelopen dinsdagavond de inloopavond plaats voor huurders en eigenaren van de woningen die gebouwd zijn op het archeologisch monument in de dorpskern van Leersum.

Binnen de hele gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn restanten gevonden van hoge archeologische waarde. Dit gebied, zo blijkt uit onderzoek, is al tijdens het laat-Neolithicum (2900-2500 v.Chr) een prettige streek om te wonen geweest.
Het archeologisch monument dat nu actueel is bestaat deels uit grafvelden uit de Vroege Middeleeuwen. Historisch gezien is deze periode bijzonder interessant, omdat er tot op de dag van vandaag nog veel vragen over deze periode (5e en 7e eeuw) onbeantwoord zijn. Niet voor niets noemen we deze de 'Donkere Middeleeuwen'.

Leersummers van het eerste uur
Onder de kern van Leersum, in een ruime kring rondom de Michaelskerk, ligt een schat aan informatie verborgen. Urnen, graven en voorwerpen die gezamelijk een beeld kunnen geven over het dagelijkse leven van die Leersummers van het eerste uur.

Begrijpelijk dus dat vrijwel iedereen van mening is dat grote zorgvuldigheid hier gepast is om nu, of later, tot gericht onderzoek over te gaan. Daarom is gesteld, dat zolang er geen professionele opgraving plaatsvindt, de restanten zoveel mogelijk ter plaatse met rust gelaten moeten worden. De skeletten zijn op ca 1 meter diepte begraven. De urnen liggen op 44 cm tot 60 cm diepte.

Consensus tussen wet en regel?
Vanaf de eerste constatering van archeologisch belangrijke plaatsen is vanaf het begin van de 18e eeuw tot de dag van vandaag veel te doen geweest. Ook Europa bemoeit zich hiermee met invoering van regels en wetten. 

De gemeente Utrechtse Heuvelrug probeert binnen de wettelijke mogelijkheden tot consensus te komen met de huidige bewoners. Maar luisterend naar de laatsten is het laatste woord nog niet gezegd.

Limiet van 30 cm
Want wat betekent het als jouw leuke, mooie koopwoning nou net de fundamenten heeft op en archeologisch monument? Voor een schuur of garage, een flinke trampoline of verbouwing mag je niet dieper graven dan 30 centimeter onder het maaiveld. En wat betekent dit als je het huis wilt verkopen? Is het huis dan minder waard door die restricties? En wat nu, als je extra kabels nodig hebt voor de voorzieningen in je schuur, loods of garage?

Verstoorder betaalt
Groter werd de onrust, toen hen werd verteld dat, wanneer zij echt dieper willen graven dan 30 centimeter en hiervoor een vergunning vragen, zij voor hoge kosten komen te staan. Annemarie Luksen: "Mogelijk wordt gekozen voor een ontmoedigingsbeleid. Dit betekent, zoals bij sanering de vervuiler betaalt, in dit geval de verstoorder moet betalen. Wanneer er gesloopt wordt en er wordt bij herbouw geen gebruik gemaakt van de bestaande fundamenten, dan zal eerst archeologisch onderzoek ingezet moeten worden. Dit zal dan voor rekening van de vergunningaanvrager komen. Uitzondering wordt gemaakt indien het maatschappelijk belang zwaarder weegt."
Dat laatste is een andere discussie.

Waarde en vrijheid
Ook juridische vragen kwamen aan de orde. Wat weegt zwaarder: dat in mijn koopakte staat dat ik het recht heb om 50% aan te bouwen? Of de nieuw in te voeren archeologiewet?
Bewoners voelen zich op zijn zachtst gezegd niet gemakkelijk op hun archeologische monument. Waardevermindering van hun bezit en beperking van hun wooncomfort en - vrijheid wegen zwaar. Is er een compensatie mogelijk? Wordt onze OZB verlaagd?

Eigen Huis
Zij hebben het gevoel dat zij aan het kortste eind trekken als het op verweer aankomt. Zij pleiten voor een onderzoek door een onafhankelijke partij, zoals Vereniging Eigen Huis. 
De juridische procedure is nog gaande. De regelgeving is nog niet rond. De wethouder zegde zijn gehoor duidelijke informatie toe.