Kasteel Broekhuisen

Kasteel Broekhuisen is een ridderhofstad, landhuis en landgoed te Leersum, gemeente Utrechtse Heuvelrug.

In de huidige vorm dateert het van 1810. Het kasteel is na een grote brand in 1906 zo veel mogelijk in de oude stijl herbouwd.

Het kasteel had een voorganger die, op een tekening van Jacob Pronk, er uitzag als een rechthoekig landhuis. Deze is in 1794 vervangen door een wit landhuis, vervolgens is het in 1810 verder vergroot. Het is een groot gebouw geworden met drie verdiepingen, waarvan de uitspringende middenpartij wordt beheerst door een monumentale peristilium gevormd door vier Ionische zuilen.

De voorgevel draagt het wapen (in zilver een rood en goud geschakeerd kruis) van de Utrechtse familie Van Broeckhuysen. Ofschoon de familie Van Broeckhuysen al in 1250 in deze streek wordt vermeld, is een eerste belening met Broekhuisen aan Jan van Broeckhuysen door het Domkapitel pas in 1393, en een jaar later met het ernaast gelegen goed Schevichoven. In 1406 wordt de broer van de weduwe van deze Jan, Tyman van Zuylen, met het "Thuis te Broekhuisen" beleend door de Heer van Gaesbeek. Dit wijst erop dat het landgoed Broekhuisen twee leenheren had en het huis op dat van de Heer van Gaesbeek stond.

Via verkopen komt het uiteindelijk in 1793 aan de rijke Amsterdamse koopman Mr. Cornelis Jan van Nellesteyn, die het huidige huis heeft laten bouwen en daar in 1832 overleed.

In 1818 had Nellesteyn op de naburige heuvel Donderberg een graftombe laten bouwen. Zijn kleinzoon verkocht het in 1897 aan Mr. Maarten Iman ridder Pauw van Wieldrecht, vervolgens ging het in 1939 over naar zijn dochter, die trouwde met Jhr. Mr. Th.J.G. Stratenus. Hun beider zonen verkochten het in 1965 aan het Rijk, dat er van 1971 tot 1996 het Rijksinstituut voor Natuurbeheer in vestigde en het daarna verkocht aan Staatsbosbeheer.

Staatsbosbeheer verkocht vervolgens de opstallen met recht van onderpand aan een particulier.

Deze koper kon de hypotheek niet betalen en het kwam in 2006 aan hypotheekbank Delta Lloyd. Van binnen verkeert het in slechte staat.

In 2007 is Staatsbosbeheer begonnen aan een grondige restauratie van de door Michael en Zocher ontworpen Engelse tuin. Bij deze restauratie is een mindervalidenpad aangelegd. Delta Lloyd heeft het kasteel laten restaureren.

Sinds mei 2011 is er na een leegstandsperiode van 7 jaren een nieuwe eigenaar.