Leersum

De naam Leersum komt als "Hlarasheim" voor het eerst voor in de 11e eeuw, in een goederenregister van de abdij van Werden (in het Ruhrgebied). Later lezen we vaker de vormen "Laresheim" of "Laresheem".

Tot op de dag van vandaag komen we deze naam in deze regio overigens tegen (bijvoorbeeld bij de lokale sportvereniging "Larsheim") De betekenis van de naam heeft betrekking op de ligging in de bossen. Bij "leer" of "laar" moeten we denken aan een bos dat door de bewoners die er dichtbij woonden gebruikt werd (om onder andere hout te verzamelen), terwijl "heim" woonplaats betekent.

Leersum dankt haar ligging aan de Darthuizerpoort. Dit is een van de dalen die vele tienduizenden jaren geleden ontstonden op de Utrechtse Heuvelrug door schuivende ijslagen en smeltwater. Getuigen hiervan zijn de Zuilensteinse Berg (52 m) en de Darthuizerberg (48 m). Op de hogere plaatsen werd het warmer en ontstond weelderige plantengroei, waaruit veenlagen voortkwamen.

Door natuurrampen en vooral door menselijke ontginning ging veel bos verloren en ontstonden zandverstuivingen die bewoners in hun bestaan bedreigden.

Herbebossing in de 19e eeuw bracht redding op de Heuvelrug. Nieuwe bossen zorgden voor handel en nijverheid en lokten veel natuurliefhebbers naar Leersum.

De bewoners woonden destijds voornamelijk rond het kruispunt van Rijksstraatweg, Kerkweg en Scherpenzeelseweg en in een aantal verspreid liggende boerderijen.

In 1905 liet rentmeester H.G. van Dam een stuk heide ontginnen en bos aanplanten. Bij de ingang van het terrein Lombok werden vier sierpalen gezet, die in 2003 in originele staat zijn teruggezet.

Op het hoogste punt van het Lombokbos werd een uitkijktoren gebouwd "Pyramide Lombok", met op de vier punten uilen, later kreeg hij zijn naam Uilentoren. In 1926 werd deze uilentoren eigendom van de gemeente. De jaarlijkse uilentorenloop, waar veel Leersummers aan meedoen, dankt zijn naam hieraan.

Tussen Amerongen en Leersum ligt huis Zuylenstein. Begin 17e eeuw was dit kasteel in handen van de Godard van Reede. In 1630 werd het gekocht door stadhouder Frederik Hendrik, die in 1632 de Heerlijkheid Leersum als rechtsgebied erbij krijgt.

Van het oorspronkelijke kasteel zijn alleen nog het oude poortgebouw, de oranjerie, het speelhuis en enkele dienstwoningen blijven staan.

De rest werd in 1945 per vergissing door de geallieerden vernield.

Het huidige kasteel werd rond 1980 als een kopie herbouwd. Naast de oude Hervormde Kerk uit ca. 1500 staat de herberg "King William" (uit ca 1690). Stadhouder Willem III zou hier gelogeerd hebben in 1697, toen hij zijn vriend niet thuis trof op huis Zuylenstein. Het werd oorspronkelijk als rechthuis gebouwd.